Dikey Analiz Nedir?

Finansal analiz yöntemi olan dikey analiz; bir şirketin mali durumunu hesaplarken finansal tablodaki her kalemin, toplam büyüklük içindeki yüzdesel ağırlığını belirlemek için kullanılır. Her bir kalemin önemini ve toplam tutara yaptığı katkıyı gösterir. Dikey analizde bilanço ve gelir tablosu gibi finansal tablolar daha anlaşılır hale gelir. Bu yöntemde ayrıca belirli dönemler arasında karşılaştırmalar da yapılmaktadır.

Dikey Analiz Neden Önemlidir?

Dikey analiz; her bir kalemin, toplam içindeki yüzdesini hesaplayarak işletmenin gelir-gider yapısını daha net görmeyi sağlar. Örneğin, satış maliyetlerinin net satışlara oranı daha yüksekse karlılığın düşük olduğu anlaşılır. Dikey analiz yöntemiyle şirketin farklı yıllara ait finansal tabloları incelendiğinde gelir-gider dengesi ve gerçekleşen değişimler daha kolay anlaşılır. Örneğin, geçen yıl %30 net kar yapan bir şirketin bu yıl karının %15’e düşmesi karlılıkta azalmanın olduğunu gösterir.

İşletmeler bu yöntemle hangi alanlarda daha fazla harcama yaptıklarını veya hangi gelir kaynaklarının daha önemli olduğunu da görür. Borç oranları, maliyet yapısı ya da karlılık oranlarındaki değişimler erken fark edilerek daha hızlı önlem alınmasını sağlar.

Dikey Analiz ile Yatay Analiz Arasındaki Farklar Nelerdir?

Dikey analiz ile yatay analiz arasındaki farklar şunlardır:

Dikey Analiz Yatay Analiz
Her kalemin toplam içerisindeki yüzdesi hesaplanır. Farklı dönemlerdeki finansal veriler karşılaştırılır ve değişim yüzdeleri hesaplanır.
Gelir tablosunda her kalemin net satışlara oranı ve bilançoda toplam varlıklara ya da toplam yükümlülüklere oranı hesaplanır. Aynı kalemin farklı dönemlerdeki değişimleri ve önceki yıl verisi baz alınarak artış ya da azalış yüzdeleri hesaplanır.
Kârlılık marjları, maliyet yapısı, borç ve özkaynak dengesi analiz edilir.  Büyüme oranları karlılık trendleri, gelir ve gider değişimleri analiz edilir.
Belirli bir döneme ait detaylı analiz gerektiğinde ve rakiplerle karşılaştırma yapılırken kullanılır.  Şirketin zaman içerisindeki büyüme ve küçülme eğilimleri takip edilirken ve geçmiş yılların performansları değerlendirilirken kullanılır.

Dikey Analiz Hangi Finansal Tablolar Üzerinde Yapılır?

Dikey analiz yöntemi genel olarak bilanço ve gelir tablosu üzerinde uygulanır. Bilançoda her bir kalem, toplam varlıklar veya toplam yükümlülükler ve özkaynaklar içindeki yüzde oranlarıyla değerlendirilir. Gelir tablosunda ise her bir gelir ve gider kaleminin net satışlara oranının hesaplanması ile yapılır.

Rakip Analizinde Dikey Analiz Nasıl Kullanılabilir?

Dikey analiz, rakip işletmelerin finansal yapısını anlamak ve kıyaslama yapmak için kullanılan önemli bir yöntemdir. Rakip analizi; dikey analiz çerçevesinde şu alanlarda kullanılarak yapılır:

  • Karlılık ve maliyet yapısının karşılaştırılması için iki rakibin brüt kar marjları karşılaştırılır. Örneğin, A firmasının brüt karı %55 iken B firmasının brüt karı %40’dır. Böylece A firmasının maliyetlerini daha iyi yönettiği veya daha yüksek fiyatlandırma stratejisi uyguladığı görülür.
  • Finansal yapının değerlendirilmesi alanında ise rakiplerin dönen varlık ve duran varlık oranları analiz edilerek hangi işletmenin daha likit olduğu tespit edilebilir.
  • Bunun dışında rakiplerin özkaynak, borç oranları, faaliyet giderleri ve satış maliyetleri gibi alanlar karşılaştırılarak rakip analizi yapılabilir.

Dikey Analiz Nasıl Yapılır?

Dikey analiz yapmak için öncelikle her kalemin yüzdeleri hesaplanır. Genelde bilanço ve gelir tablosu üzerinde yapılır. Gelir tablosu üzerinden örnek bir analiz yapacak olursak;
Gelir tablosunun net satışlar, brüt kar, faaliyet giderleri ve satışların maliyeti kalemlerinin yüzdelerini bulmamız gerekir.

  • Gelir Tablosu Dikey Analiz Formülü: (Gelir / Gider Kalemi / Net Satışlar)×100
  • Örneğin net satışların 500.000 TL, satış maliyetlerinin de 300.000 TL olduğunu varsayalım.
  • Buna göre; (500.000 / 300.000) x 100 = %60

Böylece dikey analiz tablosuna satış maliyetinin, net satışların %60’ını oluşturduğu eklenebilir.

dikey analizi temsil eden fotoğraf

e-Ticaret İşletmeleri Dikey Analiz ile Hangi Finansal Göstergeleri Takip Edebilir?

e-Ticaret işletmelerinin dikey analiz yaparken takip edebileceği finansal göstergeler şunlardır:

  • Bilanço Üzerinde Takip Edilebilecek Göstergeler
    • Dönen Varlık Oranı
    • Stokların Toplam Varlıklara Oranı
    • Alacakların Toplam Varlıklara Oranı
    • Özkaynak Oranı
    • Kısa Vadeli Borçların Oranı
  • Gelir Tablosu Üzerinde Takip Edilebilecek Göstergeler
    • Brüt Kâr Marjı
    • Maliyetlerin Net Satışlara Oranı
    • Faaliyet Giderlerinin Oranı
    • Net Kâr Marjı

e-ticaret entegrasyonu banner görseli

Dikey Analiz Sonuçları İşletme Stratejisine Nasıl Yön Verir?

Dikey analiz, bir işletmenin mali yapısını detaylı olarak incelenmesini sağlayarak kârlılık, maliyet yapısı ve likidite gibi önemli göstergelere ışık tutar. Analiz sonuçları, yüksek maliyetleri düşürmek için stratejiler geliştirilmesine, fazla giderleri optimize edilmesine ve daha kârlı ürünlere odaklanılmasına yardımcı olur. Borç yönetimi ve nakit akışı üzerinde yapılacak düzenlemeler sayesinde de finansal sağlığın güçlenmesine katkıda bulunur. Yatırım ve büyüme stratejileri, özkaynak oranı ve borçlanma durumunu daha rahat analiz edilmesine olan sağlar. Sonuç olarak, dikey analiz işletmelere daha verimli, rekabetçi ve sürdürülebilir bir yol haritası sunar.

İşletmeler Kredi Başvurularında Dikey Analiz Verilerini Nasıl Kullanabilir?

Dikey analiz yöntemi kullanarak, işletmeler gelir tablosu ve bilançolarındaki kalemleri oranlar halinde sunarak, işletmenin mali yapısını daha net bir şekilde ortaya koyarlar. Kredi verenler, brüt kâr marjı, net kâr marjı ve özkaynak oranı gibi göstergelere bakarak işletmenin kârlılığını ve finansal istikrarını değerlendirebilir. Kısa vadeli borçların oranı ve dönen varlıkların toplam varlıklara oranı gibi oranlar ile de işletmelerin borç ödeme kapasiteleri ve likidite durumu hakkında fikir sahibi olurlar.

İlgileneceğinizi Düşündüklerimiz