Tersine Lojistik Nedir? Örnekleri ve Faaliyet Alanları

Çevreye verdiğiniz etkiyi azaltmak ve bilinçli kurumsal bir marka mı olmak istiyorsunuz? Bir tedarik zinciri yönetimi tekniği olan tersine lojistik, şirketinizin aradığı cevap olabilir. Tersine lojistik şirketlerin kullanılmayan, satmayan ya da iade edilen ürünlerini toplayıp yeniden kullandığı tedarik zinciri yönetimidir. Tersine lojistik uygulayan kuruluşlar atıklarını ve çevresel etkilerini azaltır, tüketiciler için erişilebilir olur ve genel kurumsal vatandaşlığı geliştirir. Peki tersine lojistik nasıl yapılır?

Tersine Lojistik Nedir?

Tersine lojistik, ürünlerin tüketiciye ulaştıktan sonra geri dönüşümünü yöneten bir lojistik süreçtir. Yani, tüketiciden tedarik zincirine doğru hareket eden malzeme akışının tam tersidir. Tersine lojistik, ürünlerin geri dönüşü, yeniden üretimi, yeniden kullanımı veya enerji geri kazanımı süreçlerini içerir.

Tersine lojistik uygulamaları ülkemizde yeni bir durum değildir. Kullanılan cam şişeler karşılığında depozito verilmesi, atık kağıtların dönüşümü, hurda metallerin toplanması gibi uygulamalar uzu süredir yapılmaktadır. Tersine lojistik, ürünlerin yok edilmesine kıyasla ekonomik olarak ülkeler için daha avantajlı ve çevre dostudur. Ürün, tedarik zincirinde üreticiye döndüğünde bunu tekrar tüketiciyle buluşturulması için şu alternatif yollar izlenebilir:

• Outlet ile satış: Birçok dev markanın yararlandığı bu yöntemde üretici ürünlerini toplar ve geri kazandırılmasının ardından outlet mağazalarında satışa koyar.
• Yeniden üretim veya yenileme: Üretici problemi belirler, tamir eder ve bazen daha düşük kalite düzeyinde de olsa ürünün temel özellikleri koruyarak yeniden satışa sunar.
• Kurumlara bağış: Ürünler belirli organizasyonlara da bağış yapılarak verilebilir. Bu opsiyon aynı zamanda vergi avantajı da sağlamaktadır.
• İnternette açık artırma ile satışı: Geri dönüştürülmüş ürünler internette açık artırma usulü ile de satılabilir.
• Gömmek: Ürünün yok edilmesi son seçenek olmalıdır. Yok edilecekse bile en az maliyetle yok edilmelidir.

Tersine Lojistik İşlevi Nedir?

Tersine lojistik sürecinin sahip olduğu işlevler şunlardır:

• Kullanılmış ürünler geri toplanır,
• Yeniden kullanım, geri dönüşü ya da enerji geri kazanımı amacıyla sınıflandırılır ve işlenir,
• Geri dönüştürülen ya da tekrar üretilen ürünler dağıtılır ve satışa çıkar,
• Üretici ya da tedarikçilere geri dönen malzemelerin yönetimi yapılır.

Tersine Lojistik Özellikleri Nelerdir?

Tersine lojistik sürecinin ve işlemlerinin bir takım özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ürünü satın alan müşterinin iade istemesi,
• Dağıtım ortakları tarafından satılmayan ürünlerin iadesi,
• Ambalajların yeniden kullanımı,
• Ürünlerin yenilenerek tekrar kazandırılması,
• Garanti anlaşmaları kapsamında ürünlerin onarım ve bakımı,
• İade edilen ya da hatalı malların kullanılarak ürünlerin yeniden üretilmesi,
• Ömrünü tamamlamış ürünlerin geri dönüşümü ya da bertaraf edilmesi.

Tersine Lojistik Faaliyetleri Nelerdir?

Ürünlerin tüketiciye ulaştıktan sonra geri dönüşünü yöneten bir lojistik süreç olan tersine lojistiğin temel faaliyetleri şunlardır:

• Ürün İadesi Yönetimi: Tüketicilerden gelen ürün iade sürecinin etkili bir şekilde yönetilmesi. Bu süreçte; iadeleri hızlandırmak, iade ürünleri uygun şekilde işlemek gibi işlemler yapılır.
• Geri Dönüşüm Stratejileri: Ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin geri dönüşümü için stratejiler geliştirilmesi. Doğal kaynakların korunması ve atıkların azaltılması açısından bu stratejiler önem taşır.
• Yeniden Kullanım Planları: Toplanılan ürünlerin sınıflandırılması, ayrıştırılması ve yeniden kullanım planlarının yapılması.
• Atık Yönetimi: Ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin yeniden kullanılması ya da imha edilmesi gerektiğinde, sürecin etkili bir şekilde yönetilmesi.
• Ürün Yenileme ve Onarım: İade edilen ürünlerin onarımı, bakımı ve yeniden satılması. Bu süreç, ürünlerin ömrünü uzatmak ve kaynakları verimli hale getirmek amacıyla yapılır.
• Depolama ve Taşıma: Tersine lojistik faaliyetlerin bir parçası olarak, geri dönüşüm, yeniden kullanımı için depolama ve taşıma süreçlerinin yönetilmesi.

Tersine Lojistik Örnekleri Nelerdir?

ABD’de camın %20’si, kağıt ürünlerinin %30’u, alüminyum kutularının %61’i geri dönüştürülüyor. Araba ve kamyonların ise her yıl %95’i geri dönüşüme giriyor. Böylece bu araçların %75’i yeniden kullanım için ekonomiye geri kazandırılabiliyor.

Markalar, tersine lojistiğin faydalarından yararlanmak için stratejilerini ve uzun dönemli planlarını da buna göre yapıyor. Örneğin, araba markası BMW, tamamıyla geri kazanılabilir otomobiller tasarlamayı amaçlıyor.

Bir diğer tersine lojistik örneğini de teknoloji devi Apple’dan verebiliriz. Apple’ı birçok başarı yakalayan akıllı cep telefonu ürünü iPhone’ların her yıl yeni bir modeli satışa sunuluyor. Apple, iPhone’larını yükseltmek isteyen tüketicilere eski ürünlerini teslim etmeleri halinde indirim imkanı veriyor. Şirket, eski modelleri topluyor ve fabrikalarda parçalarını yeni ürünlerde kullanmak amacıyla stratejiler geliştiriyor.

Giyim markası H&M de kullanılmış kıyafetleri kabul ediyor. Marka, herhangi bir durumdaki ya da markadaki kıyafetleri toplayarak tamamen geri dönüştürülmüş bir giyim serisi oluşturmayı amaçlıyor.

Türkiye’deki Tersine Lojistik Uygulamaları Hangileridir?

Ülkemizde tersine lojistik faaliyetler son 15 yılda büyük önem kazanmış, gün geçtikçe de daha çok önemli hale gelmektedir. Türkiye’de yapılan tersine lojistik uygulamalarından örnek vermek gerekirse; Arçelik’in “Büyük Değişim Kampanyası”nı anlatabiliriz. Bu kampanya kapsamında Arçelik, beyaz eşyaların markası ve türü ne olursa olsun, çevreye dost yeni beyaz eşyalar ile dönüştürülmesini desteklemektedir. Bu uygulama ile tüketicilerin eskiyen eşyaları toplanarak geri kazandırılır ve doğa dostu ürünler ile çevreye verilen zarar da en aza indirilir.

Ülkemizden verebileceğimiz bir diğer örnek ise; Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca düzenlenen “Geri Dönüştürülebilir Atık Yarışması“dır. Bu proje kapsamında bakanlık tarafından 400 bin kurum ve kuruluşta sıfır atık sistemi kurulmuştur.