Geçici Vergi Rehberi: Geçici Vergi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Vergi, işletmeleri yakından ilgilendiren önemli konulardan biridir. Doğru şekilde hesaplanmayan vergiler, bir süre sonra işletmeler açısından ciddi sorunlara neden olabilir. Ödenmesi gereken vergiler arasında yer alan geçici verginin nasıl hesaplanması gerektiği, oranlarının ne olduğu ve ödemesinin nasıl yapılması gerektiğine dair detayları yazımızın devamında bulabilirsiniz.

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi; kurumlar ve gelir vergisi mükelleflerinin ilgili dönemdeki kazançları üzerinden hesaplanan ve peşin alınan bir vergidir. Bu yüzden halk arasında peşin vergi olarak bilinir. Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, kurumlar vergisi mükellefleri ve serbest meslek erbaplarını ilgilendirir.

Vergi hesaplamaları, yıl sonundaki gelir ve gider dengesi belirlendikten sonra yapılan bir işlemdir. Ancak burada bahsedilen işlem için yıl sonu beklenmez ve üçer aylık dönemler esas alınır. Gelir ve kurumlar vergisinin peşin olarak tahsil edilmesi için üçer aylık dönemlerde elde edilen kazanç üzerinden bir hesaplama yapılır.

Geçici Vergi Oranları Nedir?

Geçici vergi oranları; kurumlar vergisi mükellefleri için %20 iken, gelir vergisi mükellefleri için %15 olarak belirlenmiştir. Bu oranlar, üçer aylık her dönem için uygulanır. Ancak uygulamada kar ve zarar durumu kümülatif olarak ele alınır. Yani sadece üç aylık dönem değil, yıl başından itibaren ilgili dönemin sonuna kadar olan süredeki gelir ve giderler dikkate alınır.

Burada bahsedilen verginin peşin olarak alınması, daha sonradan ortaya çıkacak olan zararların ve kazançların yanlışlığa neden olmaması için kümülatif olarak ele alınır. İlgili dönemin son gününe kadar olan süre için hesaplama yapılır ve önce ödenen geçici vergiler düşülür. Böylece ilgili dönemde ödenecek rakam belirlenir.

Geçici Vergi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Geçici vergi hesaplaması, kümülatif olarak yapılır ve önceki dönemde ödenenler düşülür. Böylece son dönemde ödenmesi gereken rakam tespit edilir. Daha farklı bir ifade ile hesaplanan rakamdan, ilgili döneme ilişkin daha önceden ödenen geçici vergiler ve buna tabii olan kazançlara ilişkin tevkifat yoluyla ödenen vergiler mahsup edilir. İlgili dönemde ödenecek tutar bu şekilde bulunur.

Hesaplama, her ne kadar basit bir matematik işlemi gibi görülse de, burada çok önemli teknik detaylar vardır. Hesaplama yapılırken izlenmesi gereken adımlar şu şekilde sıralanabilir:

• İlk olarak ilgili dönemin gelir ve giderleri dikkate alınarak ticari bilanço karı bulunur.
• Ticari bilanço karı üzerine KKEG (kanunen kabul edilmeyen giderler) eklenir.
• Geçmiş yıllara ilişkin zararlar var ise bunlar düşülür. (5 yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yıllardaki zararların ilgili vergi matrahından düşülmesi gerekir.)
• İlgili kanunda yer alan şartları sağlamaları halinde bağışlar, AR-GE giderleri ve diğer özellikli işlemler istisna kapsamında yer alır ve vergiden indirilir. Bu şartları sağlayan istisna ve indirimler düşülür.
• Bu işlemlerin ardından matrah bulunur ve ilgili vergi oranına göre hesaplama yapılır.
• Aynı mali yıl içinde ödenen geçici vergi düşülür.
• Mahsup edilecek tevkifat düşülür.

Bu adımların sonucunda, ilgili çeyrek için ne kadar ödeme yapılacağı hesaplanmış olur. Geçici vergi hesaplaması, teknik olarak bu şekilde yapılır. Ancak bunun yerine sadece ilgili çeyrekteki kazanç durumundan da hesaplama yapılması mümkündür.

Geçici Vergi Dönemleri Nelerdir?

Geçici vergi dönemleri, mali yıl esas alınarak belirlenir. Geçmişte mali yıl ile takvim yılının farklı olması, bu hususa ekstra bir önem verilmesini gerektiriyordu. Ancak yapılan düzenlemeler ile mali yıl ile takvim yılı eşitlenmiş ve olası karışıklıklar da engellenmiştir. Geçici vergi dönemleri, mali yılın 3 aylık periyotları olarak belirlenmiştir. Söz konusu periyotlar; birinci dönem (Ocak, Şubat, Mart), ikinci dönem (Nisan, Mayıs, Haziran), üçüncü dönem (Temmuz, Ağustos, Eylül) ve dördüncü dönem (Ekim, Kasım, Aralık) şeklindedir.

Geçici Vergi Ödemesi Nasıl Yapılır?

Ödemelerin yapılabilmesi için öncelikle ödenecek rakamın hesaplanıp bulunması gerekiyor. Bunun tespit edilmesinin ardından ödemeler; vergi daireleri, gelir idaresi sistemi, e-devlet, anlaşmalı bankalar ve PTT üzerinden yapılabilir.

Geçici Vergi Ödeme Örnekleri

Geçici vergi ödemeleri için hesaplamanın doğru ve hatasız olarak yapılması son derece önemlidir. Hesaplamanın nasıl yapılacağına ilişkin detaylar paylaşılmış olsa da, örnekler üzerinden uygulamalı olarak hesaplanması daha anlaşılır olmasını sağlar. Bundan dolayı hesaplamanın nasıl yapılacağını birkaç örnek üzerinde inceleyelim.

Örnek 1

Gelir vergisi mükellefi olan bir kişinin yıl içerisinde elde ettiği karların aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım:

• Ocak-Şubat-Mart: 3.000 TL
• Nisan-Mayıs-Haziran: 4.000 TL
• Temmuz-Ağustos-Eylül: 4.000 TL
• Ekim-Kasım-Aralık: 3.000 TL

İlgili kişi, gelir vergisi mükellefi olduğu için hesaplama %15 oranı üzerinden yapılır. Elde edilen kar ile %15 (0,15) çarpılarak, ödenmesi gereken rakam bulunur. Buna göre kişinin ilgili dönemlerde ödemesi gereken rakamlar şu şekildedir:

• Ocak-Şubat-Mart: 3.000 x 0,15 = 450 TL
• Nisan-Mayıs-Haziran: 4.000 x 0,15 = 600 TL
• Temmuz-Ağustos-Eylül: 4.000 x 0,15 = 600 TL
• Ekim-Kasım-Aralık: 3.000 x 0,15 = 450 TL

Kişinin yıl içindeki toplam karı 14.000 TL’dir (3.000 + 4.000 + 4.000 + 3.000). Ödediği toplam gelir vergisi ise 2.100 TL’dir (450 + 600 + 600 + 450). Eğer bu uygulaması olmasaydı hesaplama, yıllık kar ile vergi oranının çarpılması şeklinde yapılacaktı. Buna göre:

• 14.000 x 0,15 = 2.100 TL

Dolayısıyla burada hesaplanan vergiyi ödeyen mükelleflerin yıl sonunda ekstra bir gelir vergisi ödemesi gerekmez.

Örnek 2

Kurumlar vergisi mükellefi olan bir limited şirketin yıl içinde elde ettiği karlar aşağıdaki gibi olduğunu kabul edelim:

• Ocak-Şubat-Mart: 10.000 TL
• Nisan-Mayıs-Haziran: 8.000 TL
• Temmuz-Ağustos-Eylül: 6.000 TL
• Ekim-Kasım-Aralık: 6.000 TL

İlgili kişi, kurumlar vergisi mükellefi olduğu için hesaplama %20 oranı üzerinden yapılır. Elde edilen kar ile %20 (0,20) çarpılarak, ödenmesi gereken rakam bulunur. Buna göre şirketin ilgili dönemlerde ödemesi gereken rakamlar şu şekilde hesaplanır:

• Ocak-Şubat-Mart: 10.000 x 0,20 = 2.000 TL
• Nisan-Mayıs-Haziran: 8.000 x 0,20 = 1.600 TL
• Temmuz-Ağustos-Eylül: 6.000 x 0,20 = 1.200 TL
• Ekim-Kasım-Aralık: 6.000 x 0,20 = 1.200 TL

Böylece ödenecek toplam geçici vergi 2.000 + 1.600 + 1.200 + 1.200 = 6.000 TL olur.

Gelir ve giderlerinizi hesaplama noktasında sorunlar yaşıyorsanız, Gelir Gider Hesaplama konulu içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.

Geçici Vergi Tahakkuk Kaydı Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?

Geçici vergi tahakkuk kaydı, vergilendirme döneminin son gününde ya da geçici beyannamenin verileceği tarihte yapılabilir. Aslında bu konuda tam bir görüş birliği olduğunu söylemek zor. Çoğunluk görüşü ilgili kaydın son günde yapılması yönünde. Ancak geçici beyanname verildiği tarihte de kaydın yapılabileceğini ifade edenler var.

Muhasebede yer alan dönemsellik ilkesi açısından bakıldığında, hem dönem karının hem de vergi borcunun ilgili döneme dair bilançoda yer alması için ilgili dönemin son gününde yapılması gerekir.*

Vergi tahakkuku; ödenmesi gereken borcun, ilgili kanunlar tarafından belirlenen oranlar ve matrahlar dikkate alınarak hesaplanmasıdır. Bunun resmi olarak bildirilmesi, bir anlamda kaydının gerçekleştirilmesi olarak kabul edilir.

Geçici Vergi Mükellefleri Kimlerdir?

Geçici vergi, gelir ve kurumlar vergisinin peşin olarak ödenmesidir ve üç aylık periyotlarda tahsil edilir. Dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, bu vergiyi ödemekle yükümlüdür. Serbest meslektekiler, kurumlar vergisini ödemekle mükellef olanlar ve ticari kazanç sahiplerinin (basit usulde vergilendirilenler istisna) ilgili ödemeleri periyodik olarak yapması gerekiyor.

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?

Geçici vergi beyannamesi ilgili mükellefin o dönem içerisindeki karını gösteren ve verginin hesaplanarak ödenmesini sağlayan beyannameye verilen isimdir. İlgili 3 aylık dönemin bitmesinin ardından gelen ikinci ayın 17.gününe kadar verilmeli ve ödemesi gerçekleştirilmelidir.

Geçici Vergi Dönemlerinde Muhasebe Kayıtları Nasıldır?

Muhasebe kayıtlarının nasıl yapılacağına dair iki farklı görüş vardır. Bunların ilkine göre 193 numaralı Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı’na borç yazılırken, 360 numaralı Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı’na ise alacak yazılması gerekiyor. Yapılacak olan bu işlem sayesinde ödenmesi gereken geçici vergi kadar borcun tahakkuk ettirilmesi sağlanmış olur.

Dönem sonuna gelindiğinde ise 193 numaralı Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı’na alacak yazılırken, 371 numaralı Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı’na ise borç yazılır ve böylece hesap kapatılır.

Bu noktadaki diğer görüşe göre ise ilgili verginin hesabı sırasında kayıt yapılmaması yönündedir. Geçici vergi taksitleri ödendikçe, taksit tutarı kadar olan rakam 193 numaralı hesaba borç, 100 numaralı kasa hesabına ise alacak şeklinde yazılır. Dönemin tamamlanmasının ardından ise 173 numaralı hesaba borç yazılırken, 193 numaralı hesaba ise alacak yazılır ve kayıt böyle gerçekleştirilir. İşlemden sonra ilgili hesaplar kapatılır.

Geçici Vergi Hesaplama Excel Dosyası

Geçici vergi hesaplaması için excel dosyalarından yardım alınabilir. Aşağıdaki linki kullanarak örnek dosyayı indirebilir ve kendinize göre düzenleme yapabilirsiniz.

https://alomaliye.com/wp-content/uploads/2016/10/gecici_malitablo_kayan.rar

Kaynaklar:

* https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1359719