İştirak Nedir, Türleri Nelerdir?

İştirak kelimesinin sözlükteki anlamı, ortaklık, katılma ve birliktir. Şirketlerin karlarını artırabilmesi için bazı şirketlere yatırım yapmaları ve bunun sonucunda da sermayeye ortaklık etmeleri gerekir. Bu bağlamda iştirak, bir şirketin, başka bir şirket sermayesine ortak olmasına ve sermaye payları bulunan şirketlere denir. Bu yazımızda ‘İştirak Nedir? , ‘İştirak türleri nelerdir?’ gibi soruların yanıtlarını vereceğiz.

İştirak Nedir?

İştirak, şirketlerin kar düzeyini artırabilmek için başka bir şirketin sermayesine ortak olmasıdır. Ortaklık eden şirketlere iştirakçi adı verilir. Günümüzde çoğu şirket, ürünlerinin ve hizmetlerinin geliştirilmesi için başka şirketlere yatırım yapmaktadır. Böylece ürün ve hizmetler değer görecek ve şirketin karını doğrudan arttıracaktır. İştirak işlemi genellikle hammadde üreten ve ürünlerini pazarlayan şirketler tarafından tercih edilir. Buradaki temel amaç şirket ile benzer alanlarda üretim yapan diğer şirketler arasında ortaklık kurulmasıdır.

İştirak Türleri Nelerdir?

Şirketler, başka şirketlere yaptıkları yatırımın oranlarına göre yönetimde ve ortaklık politikalarının belirlenmesinde söz sahibi olur. %10 ila %50 oranını bu hakkı belirlemede yardımcı olur. İştirak çeşitleri 2’ye ayrılır. Bunlar:

• Bağlı ortaklık: Bu ortaklıkta ana şirket, diğer şirketlere göre %50’den daha fazla oy hakkına sahiptir. Yatırımcılar, sözleşme ve tüzük kuralları gereğince işletme ve finansal konularda söz sahibi olur.
• Bağımsız ortaklık: Bağımsız ortaklıkta ana şirket, diğer şirketlerden daha az çoğunluğa sahiptir. Bazı konularda söz sahibi olsa da hakları bağlı ortaklığa göre daha azdır.

Bağlı Ortaklık Nedir?

Ana şirket, bağlı olduğu şirketlerde %50’den daha fazla oy hakkına sahip ise bu duruma bağlı ortaklık adı verilir. Bu ortaklıklar, dolaylı olarak veya direkt olarak gerçekleşebilir. Bağlı ortaklık, Sermaye Piyasası Kurulu Mevzuatında ve Banka Kanunu’nda yer alırken ortaklık durumu tek bir finansal grup olarak değerlendirilir.

Ana şirkete ortak olan şirket, hukuki bağımsızlığını yitirmez. Bağlı ortaklık şartları, işletme hukukuna göre düzenlenir. Bu noktada, ortaklık kuralları, tüm şirketlerin ekonomik çıkarlarını korumak için önemlidir. Bu ortaklık, diğer ortaklığa göre daha avantajlıdır. Hızlı büyüme isteyen şirketler, bağlı ortaklığı tercih ederek, bu amacına daha hızlı ve kolay bir şekilde ulaşır. Tüm bunlara ek olarak bağlı ortaklık, şirketlere kısıtlanmış piyasalara girme olanağı sağlar.

Bağımsız Ortaklık Nedir?

Bağımsız ortaklık, bağlı ortaklıktaki gibi şirketlere yönetimde söz sahibi olma gibi yetkiler verir. Fakat, bağlı ortaklıkta bu yetki oranı bağımsız ortaklığa oranla daha azdır. Çünkü bağımsız ortaklıkta çoğunluk ana şirkette değildir. Bu noktada iki ortaklık arasındaki temel fark, mülkiyet yüzdesi, şirket denetimi ve etki derecesidir. Bağımsız ortaklığın avantajı ise, yaratılan değerler ile büyüme yöntemleri izleme ve kısıtlanmış piyasalara girebilmedir.

İştirak Amaçları Nelerdir?

İştirak isteğinde bulunan şirketlerin iki temel amacı bulunur. Bunlardan biri, şirketten daha büyük şirketler ile kar amacı gütmek koşulu baz alınarak yatırım yapılmasıdır. Böylece şirket, hedefledikleri seviyeye daha hızlı ulaşabilmektedir. Diğer bir amaç ise ürün ve hizmet pazarlayan şirketlerin, ürünlerini ve hizmetlerini geliştirmek, daha fazla üretim sağlamak ve mevcut kapasitelerini arttırmaktır. Bu iştirak sayesinde ürün ve hizmetler değer kazandırılır.

İştiraklerden Elde Edilen Kazançların İstisna Durumları Nelerdir?

Kurumların, tam mükellefiyete dahil şirketlere sermaye ile ortaklık etmesi sayesinde elde edilen kazançlar, Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca vergilerden muaf olurlar. Bu noktada bazı istisnai durumlar söz konusudur.

İştirakın temel amacı, şirketlerin mali durumlarının güçlendirilmesidir. Ekonomik anlamda firmalara katkıda bulunmayan şirketler istinasların dışında kalır. Bir şirketin bu istisnaları kullanabilmesi için yapılacak olan satışların kurumun mali yapısını güçlendirmesi gerekir.

Menkul kıymetler ticareti yapan kurumların sahip olduğu ürünlerin satışından elde ettikleri kazançlar da istisna kapsamı dışında yer alır. Bu uygulama ile ekonomik kaynakların etkin kullanılması, şirketlerin mali durumlarının güçlendirilmesi hedeflenir. Ayrıca kurumların ödeyeceği vergi bakımından büyük avantaj sağlanır.

İştirak Hesabı Nedir?

İştirak hesabı, şirketlerin ortak olduğu şirketin yönetimine katılma sürecinde, ortaklık payı ve pay senetlerinin takip edilmesi için açılan hesaba denir. Bu hesap, şirketlerin ortaklığında en fazla %50 oranında olan sermaye payını ve oy haklarını belirlemede yardımcı olur.

İştirak Hesabı Ne İşe Yarar?

İştirak, tam ve dar mükelleflerin anonim şirketlerinde bulunan hisse senetleri, limited şirketlerdeki ortaklık payları, iş ortaklıkları ve ortaklara ait ortaklık payları olarak tanımlanır. İştirak hesabı ise bir ortaklıkta %50 sermaye oranı ve oy hakkının izlenmesi için kullanılan hesaplardır. Bu hesap ile hisse senedi elde edilmesi, şirketin finansal durumları, borçluluk durumları gözlenir.

İştirak Hesabı İşleyişi Nedir?

İştirak hesabı, şirketlerin finansal durumları hakkında genel bilgiler verir. Şirketlere iştirak amacıyla sermaye taahhüdünde bulunulması ve yeni bir hisse senedi alınması durumunda iştirak hesabına borç olarak yazılır. Şirket hisselerinin elden çıkarılması ile de şirket, alacaklı olarak gözükür. Sermaye taahhüdü şeklinde gerçekleşen iştirak durumlarında, taahhüt edilen sermaye miktarı hesaba borç olarak yansırken 243 İştirakler Sermaye Taahhütleri hesabına alacak olarak yansımaktadır. Bu hesabın kalanı mevcut iştiraklerin miktarının belirlenmesini sağlar.