Vade Farkı Hesaplama ve Uygulama Yöntemleri

Vade Farkı Nedir?

Vade farkı; bir ürün ya da hizmetin peşin ödeme ile vadeli ödeme arasındaki fiyat farkıdır. Satıcının, müşteriye ödeme yapması için belirlediği süre içerisinde almaması durumunda uyguladığı farktır. Bu durumda ürünün fiyatı peşin fiyatına göre daha yüksek olabilir. Satıcı, vadeli ödeme riskini ve finansman maliyetlerini karşılamak amacıyla bu farkı ekler.

Vade Farkı Nasıl Oluşur?

Vade farkının oluşmasında 3 ana unsuru vardır: Faiz maliyeti, risk primi ve enflasyon.

• Faiz maliyeti: Satıcının müşteriye ürün ya da hizmeti vadeli satarak, kredi sağlaması durumunda belirlediği faiz tutarıdır.
• Risk primi: Ödeme gecikmesi ya da alınmaması gibi durumlarda satıcı yaşadığı riski dengelemek için ek bir maliyet belirleyebilir.
• Enflasyon: Yüksek enflasyon dönemlerinde gerçekleşen vadeli satışlarda enflasyon farkı nedeniyle vade farkı belirlenebilir.

Bu ana unsurlar dışında vadeli satışlar, işletme sahibinin nakit akışını geciktirebilir ve bu sebeple likidite ihtiyacı ortaya çıkabilir ya da artabilir. Bu maliyetler de vade farkını oluşturan unsurlar arasındadır. Örneğin, satıcı likidite ihtiyacı için çektiği banka kredisinin maliyetini vadeli satış fiyatına yansıtabilir.

Vade Farkında Hangi Faiz Uygulanır?

Yapılması gereken bir ödemenin vadesinden sonra ödenmesi halinde mal bedelinin belirlenmesine teşkil eden bir unsur olan vade farkına, Borçlar Kanunu 101. maddesi gereği temerrüt faizi uygulanmaktadır. Temerrüt faizi, borçlunun borcunu vadesinde ödememesi durumunda ödemekle yükümlü olduğu faize denmektedir. Temerrüt faizi ile borcunu zamanında alamayan kişi ya da işletmelerin zararının telafi edilmesi amaçlanır. Bu faiz, borçlunun ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediği süre boyunca hesaplanır ve genellikle yasal düzenlemelerle belirlenir. Borçlar Kanunu mevzuatının tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

Vade Farkı ve Faiz Oranları Nasıl Belirlenir?

Vade farkı ve faiz oranları satıcı ile alıcı arasında yapılan anlaşmalara, satıcının belirlediği koşullara, ülkenin ekonomik durumuna ve piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir. Merkez Bankası’nın belirlemesi, bankaların kredi faiz oranları, satıcının finansman maliyeti ve risk primi ya da enflasyon koşullarına göre belirlenir. Merkez Bankası her yıl genel ekonomik koşullara göre faiz oranlarını belirler. Bu oranlar piyasa faizlerini de etkilemektedir ve referans olarak alınabilirler. Ayrıca ticari bankalar da, bankanın maliyet yapısı ve risk değerlendirmelerine göre vade farkı ve faiz oranını belirlemektedir.

Enflasyon, paranın zaman içinde değer kaybetmesine denmektedir ve bir ülkedeki tüm fiyatları etkileyen bir unsurdur. İşletme sahipleri, yaptıkları vadeli satışlarda da enflasyon oranını dikkate alarak ürün fiyatlandırması yapabilirler. Yüksek enflasyonun olduğu zamanlarda vade farkı ve faiz oranları da yüksek olabilir.

Vade Farkı Hesabı Nasıl Yapılır?

Vade farkı hesaplama işlemi genellikle Ağırlıklı Ortalama Vade yöntemi kullanılarak yapılır. Bu yöntem; bir borç veya varlık portföyündeki her bir bileşenin vadesini dikkate alarak ortalama vade süresini hesaplar. Eğer ödeme tek seferde yapılacaksa bu yöntemin kullanılmasına gerek yoktur. Ancak ödeme birkaç dilimde, farklı vade ve tutarlar halinde ödenecekse vade farkı hesaplama işlemi için Ağırlıklı Ortalama Vade yöntemi kullanılmalıdır.

1. Her alacak tutarı için ödeme tarihi ve bitiş tarihi arasındaki gün sayısı belirlenir. Örneğin, 2000 TL’lik borç tutarının ödeme tarihi ile vade bitiş tarihi arasında 15 gün olduğunu varsayalım.
2. Ardından ilk gün sayısını alacak tutarı ile çarpalım: 15 x 2.000 = 30.000 TL
3. Tüm alacaklar için bu hesap yapılır. Ancak başka alacak için farklı gün ya da tutar varsa onlar da eklenmelidir. Örneğin, 12 x 3.000 TL = 36.000 TL daha eklenir ve toplam ağırlıklı tutar; 36.000 + 30.000 = 66.000 TL olur.
4. Bu toplam ağırlıklı tutar, toplam borç tutarına bölünür. Böylece Ağırlıklı Ortalama Vade gün sayısı ortaya çıkar: 66.000 / 200.000 TL = 0,33 gün.
5. Son olarak da 0,33 gün ile faiz oran çarpılır ve vade farkı hesaplama işlemi tamamlanır. 0,33 x %5 = 0,16 vade farkıdır.

Vade Farkı Hesaplamasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Vade farkında hesaplama işleminin doğru yapılması taraflar arasındaki anlaşmazlıkların önlenmesi ve finansal planlamanın sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi açısından önemlidir. Öncelikle, peşin fiyat vade farkı hesaplamasının temelidir. Bu sebeple fiyatın doğru ve net bir şekilde belirlenmiş olması gerekir. Faiz oranı da aynı şekilde satıcının mali durumunu olumlu etkileyecek şekilde ve piyasa değerinin ortalamasında belirlenmesi de önemlidir.

Satıcı risk ve piyasa değerlendirmesi yapmalıdır. Rekabetin yoğun olduğu piyasalarda, daha düşük oranlar uygulanabilir. Ayrıca vadeli satışlarda karşılaşılacak maliyetler ve likidite ihtiyacı dikkate alınarak oranlar belirlenmelidir.

Vade Farkı Faturası Nedir?

Vade farkı faturası; vadeli satış sonrası bir alıcı ve satıcı arasındaki işlemi resmiyete dökmek için fatura kesilmesi gerekir. Bu fatura türü, mal veya hizmetin peşin fiyatı ile vadeli fiyatı arasındaki farkı gösterir ve alıcıya yansır.

Vade Farkı Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?

Vade farkının muhasebe kaydının tutulması gerekmektedir. Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) ve düzenlemeler ile bu süreç yasal bir zemine oturtulmuştur. Muhasebe kaydı yapılırken bu yasal sürece uyulmalıdır.

Hesaplanan vade farkı, TMS’ye göre 602 “Satışlardan Vade Farkları” hesabında muhasebeleştirilir. Böylece vade farklı gelir olarak gösterilir. 602 hesabında gelir olarak gösterilirken 420 “Satışlar” gibi gelir hesabı borçlandırılır. Böylece vade farkı alacağı yansıtılır ve borç olarak kaydedilir. Alacaklı ise bu vade farkını 790 finansman giderleri grubuna muhasebeleştirmelidir. Vade farkı muhasebe kaydı doğru bir şekilde kaydedilmelidir. Aksi durumda yasaya aykırı bir durum çıkabilir. Oluşan vade farkı satış faturasında da görünmelidir. Bu fark faturada ayrı satırda gözükmelidir.

Vade Farkı Gideri Nedir?

Vade farkı gideri; yapılan alım-satım işlemlerinde alıcının ödemeyi zamanda yapmaması durumunda satıcı tarafından fatura edilen tutara denir. Muhasebe kaydında, alıcı için bu tutar gider olarak yazılmalıdır.

Vade Farkı Geliri Nedir?

Vade farkı geliri ise; satıcının zamanında ödeme yapmayan alıcıdan ekstra talep ettiği tutardır ve gelirdir.