Yatay ve Dikey e-Ticaret Nedir? Farkları Nelerdir?

Sürekli gelişim içerisinde olan e-ticarette birçok farklı iş modeli geliştirilmiştir. e-Ticaret yapmak isteyen kişi veya işletmelerin kendilerine en uygun modeli belirleyerek sektöre girmeleri gerekmektedir. e-Ticaret iş modelleri çalışma şekline göre, platforma göre ve iş modeline göre değişmektedir. Daha önce sizlere en çok tercih edilen e-ticaret iş modellerini anlatmıştık. Bu konuya “e-Ticaret İş Modelleri Nelerdir? B2B, B2C, C2C Farkları” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz. Bu yazımızda ise iş modelleri kategorisine giren yatay, dikey e-ticareti ve aralarındaki farkları anlatacağız.

Yatay e-Ticaret Nedir?

Yatay e-ticaret çok sayıda farklı ürün ve ürün grubunun satıldığı e-ticaret modelidir. B2C modeli e-ticaret yapan pazaryerleri yatay e-ticarete örnektir. Yani Hepsiburada, Trendyol, n11.com gibi pazaryerleri yatay e-ticaret modelini yapmaktadır. Dünyadan bir örnek olarak ise Amazon’u gösterebiliriz. Yatay e-ticarette çok sayıda ürün grubu yönetimi yapılır, geniş bir ekip ve yüksek miktarda sermaye gerekir. Rekabetin de sıkı olduğu bu modelde yüksek miktarda bir sermaye olmazsa başarı oranı çok zordur.

Yatay e-Ticaret Modelinin Avantajları Nelerdir?

Yatay e-ticaret ile faaliyette bulunan işletmeler birçok avantaja sahip olur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Büyük Tüketici Kitlesine Sahip Olması
  Yatay e-ticaret yapan alışveriş platformları çok fazla ürün ve ürün grubuna sahip oldukları için geniş bir hedef kitleye hitap ederler. Tüketiciler birçok ihtiyaçlarını bu platformlarda bulabilirler. Bu sayede e-ticaret işletmeleri daha çok satış yapma olanağına sahip olabilirler.
• Yüksek Hacimli Satışlara Ulaşılabilmesi
  Geniş kitlelere hitap edebilen yatay e-ticarette yüksek hacimli satışlar da yapılabilir. Geniş ürün yelpazesi sayesinde hedef kitle hacmi de büyük olduğu için satışları da artar.
• Düşük Kargo Maliyeti
  Yatay e-ticarette iş hacmi büyük olduğu için kargo firmalarıyla yapılacak anlaşmalar doğrultusunda bu kalemin maliyeti de azaltılabilir.
• Tüketici Alışkanlıklarının Değişmemesi
  Yatay e-ticarette tüketici alışkanlıkları pek değişmez. Çünkü çok fazla ürün grubu ve kategori bulunur. Tüketici neye ihtiyaç duyarsa duysun bu platformlarda bulabileceği için alışveriş hareketleri pek değişmez.

Yatay e-Ticaret Modelinin Dezavantajları Nelerdir?

Yatay e-ticaret modelinin geniş satış hacmi ve büyük hedef kitlesine sahip olduğundan bahsettik. Ancak bu modelin avantajları kadar dezavantajları da bulunmaktadır.

• Yüksek Başlangıç Maliyeti
  Yatay e-ticaret modelinde çalışmak için büyük bir sermaye sahibi olmak gerekmektedir. Yüksek başlangıç maliyetleri olacağı için sermayesiz başlamak neredeyse imkansızdır. Ürün tedariği, depo maliyetleri, personel giderleri, reklam giderleri yatay e-ticaret modelinde yüksek maliyetler getiren kalemler arasındadır.
• Operasyonel İş Yükünün Fazla Olması
  Yatay e-ticarette tüketici kitlesi ve satış hacminin yüksek olması beraberinde iş yükünü de artırır. Depo yönetimi, siparişlerin ulaştırılması, ürün tedariği gibi süreçlerin sorunsuz bir şekilde yönetilmesi gerekir. Siparişler arttıkça bu süreçlerin yönetimi de zorlaşacak ve iş yükü artacaktır.
  
• Yüksek Depo Maliyeti
  Satışa sunulan farklı ürün ve ürün gruplarının olması nedeniyle eldeki stoklar için büyük bir depoya ihtiyaç duyulur. Bu da depo maliyetinin artmasına neden olur. Ayrıca ürün adedinin çok olmasından dolayı ürünlerin düzenli kontrol edilmesi ve elde kalan ürünlerin de bir şekilde satılması sağlanmalıdır. Aksi takdirde zamanı geçen ürünler elinizde kalabilir.
• Yüksek Personel Giderleri
  Yukarıda da bahsettiğimiz gibi yatay e-ticaretin iş yükü çok fazladır. Satış hacmi ve geniş ürün yelpazesinden dolayı hem sipariş yönetimi hem ürün yönetimi hem de operasyonel süreçler için personele ihtiyaç vardır. Tüm bu işlemlerin az sayıda kişi tarafından yönetilmesi zordur. Bu yüzden profesyonel bir ekiple çalışılması önemlidir. Bu da personel maliyetini artırıcı bir husustur.
• Rekabet
  Yatay e-ticaret modeline Trendyol, Hepsiburada gibi pazaryerlerini örnek vermiştik. Dev pazaryerlerinin yanı sıra bu modelde çalışan birçok e-ticaret işletmesi vardır. Bu işletmelerin sayısı gün geçtikçe de artmaktadır. Bu da pazardaki rekabeti zorlaştırmaktadır. Rekabetin yüksek olması pazarda başarıyı zorlaştırır ve markanızın bilinirliğinin oluşmasına engel olabilir. Bunun yanı sıra yatay e-ticaret modelinde hizmet veren bir web sitesinde satıcılar arasında rekabet ortamını adaletli bir şekilde sağlamak da bir problem olabilir. Satıcı sayısının artmasıyla birlikte daha karmaşık bir yönetim sistemiyle karşı karşıya kalabilirsiniz.
• Reklam Maliyetleri
  Rekabetin sıkı olduğu yatay e-ticaret modelinde rakiplerin önüne çıkabilmek için reklam ve tanıtım çalışmalarına daha fazla bütçe ayrılmalıdır.

Dikey e-Ticaret Nedir?

Dikey e-ticaret modelinde ise belli bir ürün veya ürün grubuna odaklanılır. Yatay e-ticarete göre daha yeni bir modeldir. Örneğin, sadece saat, saat kordonu veya saat pili satan bir işletme dikey e-ticaret modelini yapmış olur. Decathlon, Ikea, eBebek gibi markaları dikey e-ticaret modeline örnek gösterebiliriz.

Dikey e-Ticaret Modelinin Avantajları Nelerdir?

Her ne kadar ürün yelpazesi yatay e-ticarete nazaran daha dar olsa da dikey e-ticaret modelinin de işletmelere getirdiği birtakım avantajlar vardır.

• Düşük Başlangıç Maliyeti
  Dikey e-ticaret modelini tercih eden işletmeler ürün çeşitliliği az olduğu için sektöre daha az sermaye ile girebilmektedir.
• Operasyonel İş Yükünün Az Olması
  Yatay e-ticarete göre daha az ve daha niş bir kitleye hitap eden dikey e-ticarette iş yükü de daha azdır. Tek başına ya da az kişiyle sipariş ve ürün yönetimi yapılabilmektedir. Bunun için fazla personele ihtiyaç yoktur.
• Düşük Depo Maliyeti
  Ürün yelpazesi az olduğu için daha küçük bir depo tutulabilir ya da depo ihtiyacı olmadan da stoklar korunabilir.
  
• Kolay Ulaşılabilir Hedef Kitle
  Dikey e-ticarette belirli bir kategoride ürün veya ürün grubu satıldığı için hedef kitleye de daha kolay ulaşılır.
• Daha Fazla Görünürlük
  Dikey e-ticarette rekabetin de daha az olmasıyla hedef kitleye ulaşmak yatay e-ticarete göre daha kolaydır. Dikey e-ticaret yapan işletmeler belirli bir hedef kitlenin olmasıyla da müşterileriyle daha yakından ilgilenebilir ve daha iyi hizmet sunabilmektedir. Böylece müşteri memnuniyeti de daha hızlı kazanılır.

Dikey e-Ticaret Modelinin Dezavantajları Nelerdir?

Yukarıda dikey e-ticaret yapan işletmelerin elde ettiği avantajları sıralamış olsak da bu iş modeli dezavantajlara da sahiptir. Bu modeli tercih etmek isteyen işletmelerin bu dezavantajları göz önünde bulundurması gerekir.

• Düşük Satış Hacmi
  Dikey e-ticarette ürün yelpazesi daha kısıtlı olduğu için hedeflenen kitle de kısıtlıdır. Bu da işletmelerde düşük satış ve kar hacmine neden olur.
• Yüksek Kargo Maliyetleri
  Kargo firmaları fazla sipariş gönderimlerinde işletmeler için avantajlı fiyatlar sunmaktadır. Ancak dikey e-ticarette satış hacmi düşük olduğu için kargo maliyeti de yükselmektedir. Yatay e-ticaret işletmeleri daha fazla ürün gönderimi yaptıkları için daha uygun fiyatlara siparişlerini kargolayabilmektedir.
• Değişken Tüketici Alışkanlıkları
  e-Ticarette trendler sürekli değişmektedir. Bir ürün bir dönem çok popüler olurken daha sonra bilinirliğini yitirebilmektedir. Bu yüzden ürün çeşitliliğinin az olduğu dikey e-ticarette en çok yaşanan sorunlardan biri budur. Müşterinin ürünlere olan ilgisinin geçmesiyle dikey işletmelerin satış hacmi de düşebilmektedir.

Bu yazımızda e-ticarete girmek isteyenlere yararlı olması için yatay ve dikey e-ticaret iş modellerini anlattık. Avantajları ve dezavantajlarına yer verdik. Bu avantaj ve dezavantajları göz önünde bulundurarak kendinize en uygun iş modelini seçebilirsiniz. Bu iş modellerini bilmeniz, iş planı belirleme açısından çok önemlidir ve işletmenizin önceliklerini, plan ve yol haritasını belirlemeniz açısından gereklidir. Bu yüzden iş planı belirlemeden önce iş modelinizi seçmeniz gerekmektedir.