Amortisman Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Amortisman Nedir?

Muhasebe alanında kullanılan bir terim olan amortisman, bir şirketin varlıklarının değerinin zamanla azalması veya tükenmesi sürecidir. Bu varlıkların satın alma maliyetlerini, kullanımını ya da kullanıldığı için kaybettiği değeri ifade eder. İşletmeler, malı bir yıldan fazla süredir kullandığında, ya da mal eskidiğinde, yıprandığında, değer kaybettiğinde söz konusu malı amortize eder. Bunun amacı, işletmenin yatırım yaptığı varlıkların gerçek değer kaybı dikkate alınarak, maliyetlerini doğru hesaplamaktır. Ayrıca, şirketin finansal durumunu ve performansını daha doğru bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

Amortisman Çeşitleri Nelerdir?

Amortize edilebilecek malların belirli şartları taşıması gerekir. Bu mallar belirli yönetmeliklerle sıralanmıştır. Buna göre 3 çeşit amortisman türü bulunmaktadır:

• Normal Amortisman

  Normal amortisman türünde yıpranma payı, Maliye Bakanlığı’nın belirlediği orana göre hesaplanır. Bu oranla beraberi malın tutarına sabit olarak eklenerek ya da malın ömrüne bölünerek hesaplanır. Eşit tutarlı amortisman olarak da bilinmektedir.

• Hızlandırılmış Amortisman

  Bu yöntemde ilk yıl alış bedeli üzerinden, sonraki yıllarda ise net defter değeri üzerinden amortisman tutarı hesaplanır. Amortismana tabi duran varlığın değerinin yüzde 50’sinin aşılmaması şartıyla, normal amortismanın iki katı oran kullanılarak amortisman ayrılır. Bir diğer adı azalan bakiyeler yöntemidir. Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.

• Fevkalade Amortisman

  Fevkalade amortisman yönteminde; yangın, sel, deprem gibi durumlarla karşı karşıya kalan işletmeler, gerekli yerlere başvurarak mallarının belirli bir kısmının amortize edilmesi talebinde bulunabilirler. VUK 317’inci maddede ilgili konuyla alakalı şu ifadeler yer alır:

  1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen
     kaybeden;
  2. Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen
     kullanılmaz bir hale gelen;
  3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; menkul ve gayrimenkullerde haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili Bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığı tarafından her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır.

  İlgili mevzuatın tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

Amortisman Ayırma Ne Anlama Gelir?

Amortisman ayırma, bir malın ekonomik ömrü boyunca yazılan değerlerinin belirlenmesidir. Amortisman ayırma işlemi, sabit varlıkların alındığı maliyet veya değer üzerinden gerçekleşir. Mal, ekonomik ömrü boyunca belirli bir süre içinde eşit veya değişken tutarlarda muhasebe kayıtlarına geçirilir.

Amortisman Neden Ayrılır?

Amortisman ayrılmasıyla işletmenin yıpranan malından doğan zarar karşılanır. Amortisman ayırma sayesinde malın kullanılmasıyla sağladığı gelir ve zamanla meydana gelen yıpranma, eskime ya da aşınma ile meydana gelen değer kaybının maliyeti eşitlenir. İşletmeler bir yıldan uzun süredir kullandıkları ürünleri amortize ederek bu tutarı gider olarak kaydedebilmektedir.

Amortisman Ayırma Koşulları Nelerdir?

Bir malın amortisman değeri elde edebilmesi için bir takım ayırma koşullarına uygun olması gerekmektedir. İşte malların uyması gereken amortisman koşulları:

• Eşyanın işletmede bir yıldan uzun süreli kullanılması,
• Malın değerleme gününde envanter içerisinde yer alması ve kullanıma uygun olması,
• Malın iktisadi kıymet değerinin o yıl için belirlenen amortisman sınırının üzerinde yer alması,
• Ürünün zamanla yıpranabilecek, deforme olabilecek ve değerini kaybedebilecek bir yapıda olması.

Hangi Varlıklara Amortisman Ayrılır?

Amortize edilebilecek mallar Vergi Usul Kanunu’nun 269 sayılı maddesinde belirlenmiştir. Kanuna göre amortisman ayrılabilecek malları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Gayrimenkuller,
• Tesisat makineleri,
• Gemi ve diğer taşıtlar,
• Demirbaş mallar,
• Telif hakları ve sinema filmleri,
• Ev döşemek için gereken eşyalar,
• Ahşap, beton, kerpiç,
• Tanklar,
• Demir, çelik,
• Fabrika, atölye, istasyon,
• Apartman ve emsal binalar,
• Prefabrik yapılar,
• Seralar,
• Nakış makineleri,
• Peştemaller,
• Doğalgaz basınç ölçüm istasyonları.

Varlıkların Amortisman Oranları Nelerdir?

Duran varlıklara uygulanacak güncel amortisman oranları, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesinde “Amortisman Oranları Tablosu” içerisinde yayınlanmaktadır. Bu tabloda, amortismana tabi tüm sabit varlıklara ilişkin sınıflamalar, tarifler, faydalı ömür süreleri, uygulanacak normal amortisman oranları ve ilgili tebliğ numaraları yer almaktadır. Tablonun tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Biz örnek olması adına birkaç duran varlığı ve amortisman oranlarını aşağıdaki tabloda bir araya getirdik.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Amortisman hesaplaması tercih edilen amortisman yöntemine göre değişiklik gösterebilmektedir.
Örnekle Amortisman Hesaplama
Örneğin, değeri 5.000 TL, ekonomik ömrü de 3 yıl olan bir mal için yöntemlere göre hesaplamaları şu şekilde yapabiliriz:

• Normal amortisman yöntemi
  Bu yöntemde yıpranma payının hesaplanması için malın değeri ekonomik ömrüne bölünmelidir: 5.000/3= 1.666,66 TL
• Azalan bakiyeler yöntemi
  Bu yöntemde mal için ilk yıl ve ilerleyen yıllar için farklı hesaplamaları yapılmalıdır.
  1. İlk yıl için malın değeri, ekonomik ömrüne bölünür ve sonuç 2 ile çarpılır: (5.000/3)x2= 3.333 TL
  2. İkinci yıl için malın değerinden, birinci yıl amortize edilen tutar çıkarılır ve malın ekonomik ömrüne bölünür. Daha sonra sonuç ikiye bölünür: (5.000-3.333)/3×2= 2.222 TL
  3. Üçüncü yıl için malın değerinden önce ilk yıl amortize tutarı çıkarılır. Çıkan sonuçtan daha sonra ikinci yıl amortize tutarı çıkarılır ve sonuç kullanım ömrüne bölünür. Son olarak da iki ile çarpılır: (3.333-2.222)/3×2=740,66 TL
  4. Üçüncü yıldan sonraki yıllarda bu formül kullanılır ve amortize tutarı yıl sayısı arttıkça düşer.

Amortismanın İşletmelere Etkisi Nedir?

İşletmelerin sahip oldukları varlıkların değer kaybetmesi onlara avantaj sağlar çünkü bu sayede gelecekteki vergi indirimlerinden yararlanabilirler. Böylece varlık maliyetleri, vergi indirimleriyle birlikte dengelenebilir. Devlet, şirketlere varlıklarını kademeli olarak amortismanını tanımalarına ve yaşanan değer kaybının vergilerinden mahsup olarak kullanmalarına izin vererek sermaye yatırımını teşvik eder. Ayrıca bu kesintiler, amortisman süreci yoluyla birkaç yıllık vergi beyannamelerine de uygulanabilmektedir.